Odpowiedzialność pracownicza i jej rodzaje

Z chwilą nawiązania stosunku pracy lub podpisania umowy cywilnoprawnej pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem powstaje obustronna odpowiedzialność, związana ze świadczeniem pracy. Jedna strona realizuje zlecone zadania, a druga za nie płaci. Zarówno pracodawca, jak i pracownik odpowiedzialni są za przestrzeganie prawa pracy. Pracodawca odpowiada za zapewnienie właściwych warunków i narzędzi do pracy oraz terminową wypłatę wynagrodzenia. Natomiast odpowiedzialność pracownicza obejmuje realizowane zadania i powierzone mienie w aspekcie porządkowym, materialnym i dyscyplinarnym.

Odpowiedzialność pracownicza – omówione zagadnienia:

1. Czym jest odpowiedzialność pracownicza?
2. Odpowiedzialność porządkowa
3. Odpowiedzialność materialna
4. Odpowiedzialność dyscyplinarna
5. Podsumowanie

Czym jest odpowiedzialność pracownicza?

Odpowiedzialność pracownicza to zbiór ujemnych konsekwencji osobistych i majątkowych ponoszonych przez pracownika z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków wynikających z nawiązanego stosunku pracy. Zakres obowiązków, których zaniedbanie lub niewykonanie wiąże się z określonymi restrykcjami regulowane są stosownymi przepisami prawa obowiązującymi w danym kraju. Środki stosowane przez pracodawcę za naganne zachowanie pracownika to:

• upomnienie lub nagana,
• rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia lub z winy pracownika,
• wypowiedzenie warunków pracy i/lub płacy,
• nałożenie kary finansowej, pozbawienie premii.

Pracownicy w zakresie realizowanych obowiązków ponoszą odpowiedzialność porządkową, majątkową i dyscyplinarną.

Odpowiedzialność porządkowa

Odpowiedzialność porządkowa odnosi się przede wszystkim do przestrzegania porządku i dyscypliny pracy, stosowania regulaminu pracy, przepisów bhp i przeciwpożarowych, przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności. Przykładem złamania przepisów może być pozostawienie włączonych maszyn bez nadzoru na hali produkcyjnej i samowolne opuszczenie stanowiska pracy.

Przesłankami odpowiedzialności porządkowej są bezprawne naruszenie obowiązku porządkowego oraz stopień winy. Za naruszenie obowiązków porządkowych może być nałożona kara upomnienia, nagany lub pieniężna. Przed nałożeniem kary pracodawca zobowiązany jest do zbadania wszystkich okoliczności oraz wysłuchania wyjaśnień pracownika, w celu ustalenia zakresu odpowiedzialności. Decyzja o zastosowaniu kary powinna być przedstawiona na piśmie, z informacją o możliwości odwołania. Warto zaznaczyć, że upomnienie w Polsce jest karą porządkową, natomiast w Niemczech jest niezbędnym warunkiem do późniejszego wypowiedzenia stosunku pracy.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników realizuje funkcje: prewencyjną, wychowawczą i represyjną. Funkcja prewencyjna i wychowawcza ma na celu mobilizację pracowników do przestrzegania określonego porządku i dyscypliny. Natomiast funkcja represyjna polega na ukaraniu pracownika.

Odpowiedzialność materialna

Pracownik, który w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swojej winy umyślnej lub nieumyślnej wyrządził pracodawcy szkodę ponosi odpowiedzialność materialną regulowaną przepisami prawa. Przesłankami tej odpowiedzialności są: bezprawność, wina, szkoda, związek przyczynowy pomiędzy stopniem winy, a szkodą.

Pracownik ponosi odpowiedzialność tylko w granicach rzeczywistej straty. Pracownik nie odpowiada za szkodę jeżeli do powstania jej przyczynił się pracodawca lub inne osoby, a także gdy działał w granicach dopuszczalnego ryzyka. Przykład: policjant w dynamicznych warunkach i sytuacji, podczas pościgu za przestępcą gubi radiostację. W związku z tym, że działał w granicach dopuszczalnego ryzyka nie ponosi odpowiedzialności za utracony sprzęt.

W przypadku wyrządzenia szkody przez kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność stosownie do stopnia winy. Jeżeli jest to niemożliwe do ustalenia, odpowiedzialność ponoszona jest solidarnie, w częściach równych. Na pracodawcy ciąży obowiązek określenia okoliczności uzasadniających winę pracownika lub pracowników.

Odpowiedzialność materialna poza funkcją prewencyjną, wychowawczą i represyjną pełni również funkcję kompensacyjną. Funkcja ta związana jest z pokryciem skutków szkody przez pracownika w formie finansowego zadośćuczynienia.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Odpowiedzialność dyscyplinarna o charakterze porządkowym determinowana jest winą pracownika względem uchybienia obowiązkom i postępowaniu niezgodnym z etyką zawodową. Problematyka odpowiedzialności dyscyplinarnej jest bardzo szeroka i w różny sposób regulowana w zależności od danego państwa. Jednakże przesłanki tej odpowiedzialności i konsekwencje z nią związane są podobne w wielu krajach.

Odpowiedzialność dyscyplinarna dotyczy:

• ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych,
• utraty uprawnień (z własnej winy) wymaganych do wykonywanej pracy,
• popełnienia przestępstwa uniemożliwiającego dalsze zatrudnienie na obecnym stanowisku.

Najczęściej stosowane kary dyscyplinarne to: nagana z ostrzeżeniem, pozbawienie możliwości awansowania, obniżenie stopnia służbowego i/lub wynagrodzenia, zwolnienie z pracy. Nałożona przez pracodawcę kara powinna być proporcjonalna do wagi popełnionego przewinienia. Przed wyznaczeniem kary pracodawca zobowiązany jest do przeprowadzenia niezależnego postępowania dyscyplinarnego.

Postępowanie to składa się z czterech zasadniczych etapów:

• wyjaśniającego – ustalenie okoliczności i przesłanek do podjęcia postępowania dyscyplinarnego,
• rozpoznawczego – zbadanie i wyjaśnienie stawianych pracownikowi zarzutów, ustalenie stopnia winy i odpowiedzialności,
• karania – wydanie postanowienia o karze adekwatnej do popełnionego uchybienia,
• odwoławczy – rozpoznanie odwołania pracownika na wydane orzeczenie.

Sformalizowane procedury oparte na wiążących przepisach prawa dają rękojmię ochrony interesów zarówno pracodawcy, jak i pracownika.

Podsumowanie

Odpowiedzialność pracownicza nie ma jednolitego charakteru, a nadużycia ze strony pracowników mogą dotyczyć różnych płaszczyzn związanych z pracą. O odpowiedzialności pracowniczej mówimy w kontekście przestrzegania regulaminu pracy, obowiązujących przepisów, dotrzymywania terminów, zachowywania tajemnicy przedsiębiorstwa, dbałości o powierzone mienie oraz wszelkich innych czynności działających na niekorzyść pracodawcy. Pracodawca posiada szereg instrumentów prawnych dzięki którym może egzekwować odpowiedzialność pracowników. Jednakże powinien to czynić w sposób odpowiedzialny, z zachowaniem szczególnej dbałości w ustaleniu okoliczności i stopnia winy oraz wszystkich związków przyczynowo skutkowych.

Jeśli podobają Ci się treści, które tworzymy, sprawdź również: Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, YouTube, Pinterest.