Na czym polega efekt martwego morza w organizacji i jak sobie z nim poradzić?

W każdej organizacji można podzielić pracowników na dwie grupy: bardziej ambitnych, utalentowanych, wyróżniających się wśród innych wydajnością i jakością swojej pracy oraz tych określanych jako przeciętnych, realizujących minimum swoich obowiązków bez większego entuzjazmu i odznaczających się mniejszą motywacją do pracy. Dla pierwszej z tych grup charakterystyczne jest to, że w sytuacji niezadowolenia z warunków pracy szybko podejmą decyzję o zmianie miejsca zatrudnienia – podczas gdy pracownicy z drugiej grupy będą tkwić w obecnym miejscu przez długi czas. Taką sytuację Bruce F. Webster, amerykański wykładowca i programista, nazwał efektem martwego morza. Poniżej dokładnie wyjaśniamy, do jakiej sytuacji odnosi się ten termin, jakie stoją za nim przyczyny oraz do jakich konsekwencji prowadzi, a także dajemy wskazówki, jak organizacja może sobie z nim poradzić.

Efekt martwego morza – na czym polega?

Ten termin nawiązuje oczywiście do zbiornika wodnego położonego między Izraelem a Jordanią, który woda może opuścić jedynie przez odparowanie, przez co odznacza się największym na świecie zasoleniem. Z uwagi na te charakterystykę zbiornik pozbawiony jest aktywności życiowej – żadna forma organiczna nie jest w stanie w nim istnieć. Efekt martwego morza został przeniesiony na grunt zarządzania i opisuje organizacje, w których złe praktyki doprowadziły do odejść z firmy („odparowania”) najbardziej kompetentnych pracowników. Za takim postępowaniem stało przekonanie, że z uwagi na swoje zdolności nie muszą tolerować niewłaściwych praktyk i zachowań (ponieważ bez większego wysiłku znajdą nowe miejsce zatrudnienia). Jednocześnie w firmach dotkniętych taką sytuacją pozostali pracownicy uważani za „gorszych” czy „słabszych”.

Przyczyny efektu martwego morza w organizacji

Warto podkreślić, że ten termin może być używany zarówno w odniesieniu do konkretnych zespołów, jak i organizacji jako całości. Co więcej, może opisywać podmioty działające w sektorze publicznym oraz prywatnym bez względu na branżę, chociaż najczęściej dotyka obszarów związanych z nowymi technologiami (IT, high-tec, telcom). Bez względu jednak na sytuację, wśród najczęstszych przyczyn prowadzących do efektu martwego morza wymienimy takie złe praktyki jak:

• brak perspektyw rozwojowych,
• brak wsparcia ze strony lidera,
• brak poczucia sensu wykonywanych działań,
• brak wyzwań w codziennej pracy,
• brak wyznaczonych celów,
• negatywna atmosfera (zła kultura organizacyjna, nierozwiązywane konflikty w zespołach, mobbing pracowników itp.).

Konsekwencje efektu martwego morza

Złe praktyki z zakresu zarządzania (w obszarze zachowań przełożonych, procesów czy współpracy zespołowej) prowadzą przede wszystkim do tego, że z organizacji odchodzą najbardziej utalentowani pracownicy, a zostają ci mniej kompetentni. Rotacja zatrudnionych osób (czyli konieczność uzupełniania luk, prowadzenia nowych rekrutacji, zmian ról poszczególnych osób) to jednak jedynie podstawowa konsekwencja, jaka wiąże się z efektem martwego morza.

Wśród dodatkowych należy wymienić idącą za nią zwiększoną absencją chorobową (z uwagi na np. negatywną atmosferę panującą w firmie), niższą produktywność (w związku z odejściem „lepszych” pracowników) i ogólne pogorszenie jakości wykonywanej pracy. „Słabsi” pracownicy są bowiem mniej skłonni do wychodzenia z inicjatywą, realizowania obowiązków nienależących do nich czy wyrażania swojego zdania, a co więcej – nie planują odchodzić z danego miejsca pracy, nawet jeśli nie czują się w nim najlepiej.

Jak przeciwdziałać złym wzorcom zarządzania ludźmi?

Co można zrobić, by powstrzymać efekt martwego morza? Jednym z kluczowych aspektów jest zwiększanie możliwości rozwoju pracowników. Kiedy pracownicy mają okazję nabyć nowe umiejętności, spróbować sił na innym stanowisku czy awansować, zwiększa się ich motywacja i zaangażowanie. Liderzy powinni więc inwestować w szkolenia, mentoring i programy rozwojowe, aby stworzyć atmosferę ciągłego wzrostu. Znaczenie ma również m.in.:

• odpowiednia komunikacja – przyjazna i transparentna komunikacja między pracownikami a liderami pozwala na lepsze zrozumienie oczekiwań, stałe dostarczanie informacji zwrotnych i szybkie rozwiązywanie ewentualnych problemów. Regularne spotkania oraz aktywne korzystanie z posiadanych platform komunikacyjnych mogą przyczynić się do budowania więzi i zaufania w zespole,
• pozytywna kultura organizacyjna – tworzenie atmosfery opartej na wzajemnym szacunku, zaufaniu i otwartości sprzyja większemu zaangażowaniu i motywacji pracowników. Liderzy powinni być wzorem dla członków swoich zespołów, promując wartości organizacyjne i stawiając na integrację oraz współpracę między pracownikami,
• dostarczanie wyzwań zawodowych – przekazywanie interesujących i wymagających zadań jest niezbędne do tego, by zaangażowanie pracowników utrzymywało się na wysokim poziomie. Specjalne projekty, awanse, rotacje na stanowiskach, udział w innowacyjnych projektach to tylko przykłady działań, które pozwalają na eksplorowanie własnego potencjału zgodnie z potrzebami najbardziej utalentowanych osób.

Efekt martwego morza – podsumowanie

Należy podkreślić, że efekt martwego morza to wzorowy przykład tego, w jaki sposób nie należy zarządzać ludźmi w organizacji. Stanowi również wyraźne potwierdzenie tego, że sztuką nie jest przyciągnąć pracowników do firmy, ale utrzymać ich przez dłuższy czas – zwłaszcza gdy cechują się ponadprzeciętnymi umiejętnościami (a przez to bardzo szerokimi możliwościami w zakresie zatrudnienia).

Warto jednak pamiętać, że sytuacja w organizacji zwykle nie jest nieodwracalna. Poprzez zrozumienie przyczyn stojącymi za złymi praktykami i zastosowanie efektywnych strategii ich zwalczania (w tym wymienionych powyżej) można skutecznie zrewitalizować zespół. W taki sposób przywróci się pracownikom motywację, co przyniesie korzyści zarówno zatrudnionym osobom, jak i przedsiębiorstwu jako całości, prowadząc do większej produktywności i sukcesu w długim okresie.

Przeczytaj również: Kultura organizacyjna – dlaczego jest tak istotna?

Jeśli podobają Ci się treści, które tworzymy, sprawdź również: Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, YouTube, Pinterest,TikTok.