Na czym polega teoria przywództwa warunkowego?

Wraz z rozwojem nauk o zarządzaniu pojawiały się liczne, bardzo odmienne od siebie założenia dotyczące tego, w jaki sposób należy pełnić rolę lidera. Jest to jednak takie pytanie, na które nigdy nie będziemy w stanie odpowiedzieć jednoznacznie – zbyt wiele czynników ma znaczenie (od potrzeb zespołu, przez osobowość liderów, aż po samą sytuację, z którą wszyscy się mierzą).

Warto jednak być świadomym tego, jakie założenia były przez lata tworzone i czerpać z nich to co najlepsze. Jako przykład może posłużyć tzw. teoria przywództwa warunkowego. Poniżej wyjaśniamy, na czym polega oraz jak można ją w praktyce zastosować, a także wskazujemy, jakie plusy i minusy się z nią wiążą.

Teoria przywództwa warunkowego – na czym polega?

Teoria przywództwa warunkowego została opracowana przez austriackiego psychologa Freda Fiedlera w latach 60. ubiegłego wieku. Ten badający osobowości liderów (zwłaszcza wojskowych) profesor stwierdził, że każdy lider ma swój unikalny styl zarządzania zależny od indywidualnych doświadczeń życiowych, który niezwykle trudno jest zmienić czy na niego wpłynąć.

Fiedler uznał jednak, że naturalny sposób odgrywania roli lidera nie zawsze będzie jednak dopasowany do sytuacji. Tym samym uznał, że nie istnieje jeden, uniwersalny styl zarządzania, który sprawdzi się w każdym przypadku, a osoba pełniąca taką funkcję w organizacji powinna wiedzieć, jaki styl właśnie ją cechuje i podejmować decyzje, czy jest odpowiedni („korzystny”) dla danej sytuacji.

Jak się stosuje teorię przywództwa warunkowego?

Model stworzony przez Fiedlera wymaga porównania dwóch elementów – własnego stylu przywództwa z sytuacją, którą ma miejsce. Poniżej wyjaśniamy, w jaki sposób należy to zrobić.

Naturalny styl zarządzania – 1 kluczowy aspekt

Fiedler opracował specjalną skalę, by pomóc liderom zbadać, jaki styl zarządzania ich charakteryzuje. Jej wykorzystanie polega na ocenieniu pracownika, z którym najmniej się lubi współpracować (wskazując na skali od 1 do 8, na ile wskazane cechy – takie jak m.in. przyjazny, zimny, nudny, nieszczery – go opisują).

Badacz stwierdził, że jeśli lider pozytywnie ocenia swojego najmniej preferowanego współpracownika na podstawie wskazanych kryteriów, to jest skupiony na relacjach (dawaniu wsparcia, dobry w zarządzaniu konfliktami, wykazujący empatię itd.). Gdy z kolei mniej korzystnie ocenia swojego najmniej ulubionego współpracownika, to liczą się dla niego zadania (kładzie nacisk na to, by zlecone obowiązki były realizowane w sposób wydajny i skuteczny w celu osiągnięcia oczekiwanych wyników). Tym samym Fiedler stwierdził, że lider może być albo zorientowany na relacje, albo zorientowany na zadania.

Korzystność sytuacji – 2 kluczowy aspekt

Po ustaleniu, jaki ma się styl, konieczne jest dokonanie oceny sytuacji. Fielder wskazał, że istnieją trzy kluczowe czynniki wpływające na efektywność zarządzania w odniesieniu do konkretnej sytuacji (wpływające na to, czy sytuacja jest sprzyjająca dla danego stylu):

• relacje lider-pracownicy – im są lepsze, tym lider ma większe możliwości wpływu na swój zespół,
• struktura zadania – to, na ile cele i wymagania są dla poszczególnych członków zespołu zrozumiałe,
• moc pozycyjna – oznaczająca wpływ, jaki, z uwagi na swoją formalną pozycję w hierarchii lub przypisane uprawnienia, lider może wywrzeć na współpracownikach.

Porównanie stylu z sytuacją – w celu podjęcia decyzji

Dzięki wiedzy, jaki naturalny styl zarządzania się posiada oraz jaka jest sytuacja, należy się zastanowić, czy będzie się „dobrym liderem” w ramach tej konkretnej kwestii. Fiedler wskazał, że styl „zorientowany na zadania” sprawdza się idealnie w ekstremalnych sytuacjach – czyli wysoce sprzyjających oraz wysoce niesprzyjających – podczas gdy „zorientowany na relacje” pasuje do wszystkich sytuacji, które są bardziej przychylne, przeciętne.

Najważniejsze jest jednak to, że zgodnie z kolei z teorią przywództwa warunkowego, jeśli Twój styl jako lidera nie jest odpowiedni dla danej sytuacji, powinieneś przekazać zarządzanie nad danym projektem lub zespołem osobie o odmiennych cechach.

Teoria przywództwa warunkowego a sytuacyjnego – gdzie tkwi różnica?

Teoria przywództwa warunkowego bardzo często mylona jest z sytuacyjną – warto jednak podkreślić, jaka istnieje między nimi różnica. Oba te style podkreślają znaczenie sytuacji dla zarządzania poszczególnymi osobami lub całym zespołem.

Drugi z opisywanych rodzajów zakłada jednak, że lider powinien dostosować swój styl do danej sytuacji i potrzeb pracowników, biorąc pod uwagę takie zmienne czynniki jak m.in. poziom doświadczenia i umiejętności pracowników, złożoność zadania czy wsparcie ze strony zespołu. Teoria przywództwa warunkowego zakłada z kolei, że skuteczność lidera zależy od tego, jak jego styl pasuje do sytuacji, która właśnie ma miejsce.

Teoria przywództwa warunkowego – podsumowanie

Stosowanie teorii przywództwa warunkowego Fiedlera wymaga określenia własnego stylu oraz ocenienia korzystności sytuacji, a następnie porównania ich ze sobą i podjęcia decyzji o byciu liderem lub oddelegowaniu tej roli osobie o odmiennym stylu. Należy wskazać, że takie postępowanie zdecydowanie zachęca kierowników do praktykowania samoświadomości, która jest niezbędna przy podejmowaniu ważnych decyzji wpływających na całą organizację czy zespół.

Jej plusem jest również to, że bierze pod uwagę sytuację, co odróżnia ją od wielu założeń koncertujących się wyłącznie na liderze. Z drugiej jednak strony zakłada sztywność (niezmienność człowieka), opiera się na samoocenie i może zniechęcać osoby, które odpowiednio wykonują swoją rolę (bo uznają, że nie są odpowiedni dla danej sytuacji). Warto więc być świadomym istnienia teorii przywództwa warunkowego, ale nie traktować jej jako idealny sposób postępowania.

Jeśli podobają Ci się treści, które tworzymy, sprawdź również: Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, YouTube, Pinterest,TikTok.