Szymon Adamiak
lip 19
Główne bariery rozwoju - omówione zagadnienia:
Grant Thornton International Business Report od 2019 roku analizuje siedem czynników hamujących rozwój przedsiębiorstw w 32 największych gospodarkach świata, w tym również w Polsce. Przeprowadzone w tym obszarze badanie swoim zasięgiem obejmuje 100 średnich i dużych firm w naszym kraju. Otrzymywane w ten sposób dane stają się źródłem istotnych wniosków na temat obecnej sytuacji na polskim rynku.
Bariery rozwoju hamujące przedsiębiorców
Przeprowadzone przez Grant Thornton badanie odsłoniło szereg barier, z którymi to borykają się polskie przedsiębiorstwa, co znacznie ogranicza ich potencjalny rozwój. Miano głównych wyzwań w tym ujęciu zyskały koszty pracy i ceny energii. Na te problemy wskazało kolejno 86% i 83% respondentów. Wyniki te niewątpliwie łączą się z zauważalnym wzrostem płac oraz utrzymująca się inflacja, które drenują portfele rodzimych przedsiębiorców.
Równolegle 71% badanych najmocniej odczuwa ogólną niepewność ekonomiczną, co nadaje jej trzecie miejsce wśród barier rozwoju. Do dominujących przyczyn tego zjawiska zalicza się różnego rodzaju trudności związane z prognozowaniem i podejmowaniem decyzji inwestycyjnych, będące pokłosiem zmian w sytuacji geopolitycznej i gospodarczej.
Wyzwaniem dla przedsiębiorców jest również biurokracja. Dodatkowo właścicielom firm z Polski doskwiera brak wykwalifikowanych pracowników. Jest to dotkliwy problem według aż 51% osób uczestniczących w badaniu firmy Grant Thornton.
Bariery rozwoju kontra średnie i duże firmy
Po wstępnym omówieniu warto przyjrzeć się każdej z wymienionych barier nieco bardziej szczegółowo. W tym celu analizie poddano także ich wpływ na polskie przedsiębiorstwa, omawiając równolegle potencjalne strategie radzenia sobie z tymi problemami.
Bariera 1. Koszty pracy – 86%
Koszty pracy w Polsce są obecnie zaliczane do jednych z największych wyzwań, z którymi muszą mierzyć się przedsiębiorcy. Potwierdza to aż 86% badanych firm. W ostatnich latach dynamika wzrostu wynagrodzeń przerosła oczekiwania rynku i wyniosła w 2023 roku średnio 12,5%. Jak podaje Grant Thornton, kolorowe nie są również prognozy na rok 2024, które wskazują na dalszy wzrost wynagrodzeń – tym razem o 10,2%. Z punktu widzenia pracowników to oczywiście dobry sygnał.
Jednak z drugiej strony wzrost płac stanowi znaczące obciążenie dla firm – szczególnie tych działających na terenie Polski. Co prowadzi do formułowania właśnie takich wniosków? Okazuje się, że w porównaniu do średniej globalnej, która wynosi 48%, problem związany z kosztami pracy w naszym kraju jest wyjątkowo uciążliwy dla naszych przedsiębiorców. Taki stan rzeczy podkreślają odpowiedzi aż 86% badanych, z których to aż 34% określa tę barierę mianem „bardzo silnej”.
Bariera 2. Ceny energii – 83%
Chociaż na przestrzeni ostatnich lat możliwe stało się zaobserwowanie pewnego spadku, ceny energii w kraju wciąż pozostają na wysokim poziomie, a to znacząco wpływa na koszty produkcji i prowadzenia działalności gospodarczej. W rezultacie ceny energii są współcześnie postrzegane jako druga największa bariera hamująca rozwój polskich przedsiębiorstw – wskazało tak aż 83% ankietowanych.
Nie odróżniając się zbytnio od innych krajów, Polska także doświadczyła wahań w cenach energii. Nowe realia miały bezpośredni wpływ na możliwości inwestycyjne działających tutaj firm, przez co przedsiębiorcy musieli (i nadal muszą) podejmować środki zaradcze, które najczęściej przyjmują formę redukcji zużycia energii, a także korzystania z rządowych programów wsparcia. Wszelkie działania w tym zakresie mają na celu minimalizację negatywnych wpływów kosztów energii na prowadzone przez nich biznesy.
Bariera 3. Niepewność ekonomiczna – 71%
Trzecie miejsce zajmuje niepewność związana z warunkami gospodarczymi, na którą zwraca uwagę 71% badanych firm. Dynamika zmian zachodzących w otoczeniu makroekonomicznym sprawia, że polscy przedsiębiorcy muszą zadbać o wysoką elastyczność własnych działań. W tym ujęciu nie sposób nie wspomnieć o dwóch szczególnie istotnych czynnikach. Mowa tu o wojnie w Ukrainie, która nieustannie budzi poważne niepokoje wśród rodaków, oraz o jeszcze poprzedzających wojnę wydarzeniach – pandemii COVID-19, lockdownach i rozdmuchanej inflacji.
Ograniczona możliwość przewidzenia pewnych wydarzeń w naturalny sposób rodzi niepewność, które niestety znacznie utrudniają planowanie strategiczne i podejmowanie odważnych decyzji inwestycyjnych. Uzasadnia to mniejszą skłonność polskich firm do realizacji ambitnych planów rozwojowych, wychodząc na przykład ze swoją biznesową aktywnością również poza granice kraju. Warto zaznaczyć, że pod względem niepewności ekonomicznej gorzej jest tylko w Singapurze i Argentynie. Polska zajmuje więc niechlubne trzecie miejsce na podium.
Bariera 4. Biurokracja – 56%
Kolejną poważną przeszkodą dla polskich firm jest biurokracja, co potwierdziło 56% respondentów. Grant Thornton podaje, że w 2023 roku liczba zmian regulacyjnych znacząco wzrosła, pogarszając sytuację przedsiębiorców. Polskie przepisy gospodarcze, zważając na wysoki poziom ich skomplikowania i wymóg regularnej aktualizacji, dodatkowo obciążają firmy, głównie pod względem czasowym.
Wprowadzenie nowych regulacji wiąże się z szeregiem obowiązków dla właścicieli firm, którzy muszą zadbać o dostosowanie procesów biznesowych do pojawiających się co i rusz przepisów. W wielu przypadkach staje się to prawdziwym wyzwaniem. Co więcej, wymaga od przedsiębiorców ciągłego trzymania ręki na pulsie, elastyczności i zdolności do szybkiej adaptacji. Czy istnieje jednak jakieś rozwiązanie, by skutecznie temu zaradzić? Owszem. Wszystko zależy jednak od rządzących i ich zdolności do upraszczania procedur administracyjnych.
Bariera 5. Brak wykwalifikowanych pracowników – 51%
Badane przedsiębiorstwa zwracają uwagę również na problem niedoboru odpowiednio wykwalifikowanej kadry, co staje się kolejną istotną barierą w kontekście rozwoju dla polskich firm, z czym zgadza się 51% badanych. Możliwe staje się wyróżnienie kilku przyczyn takiego stanu rzeczy. Nawet pomimo wysokiej liczby absolwentów szkół wyższych, na polskim rynku wciąż brakuje specjalistów w wielu dziedzinach. A gdy już znajdą zatrudnienie w jednej firmie, to często „podbierani” są przez inne organizacje. To z kolei utrudnia rekrutację i wdrażanie nowych pracowników.
W efekcie firmy stale muszą inwestować w rozwój kompetencji swojej załogi, pomagając niektórym członkom zespołu w przekwalifikowaniu się, co staje się jeszcze istotniejsze w dobie sztucznej inteligencji, która może zagrażać niektórym profesjom. Równolegle pracodawcy muszą dbać o swoje miejsce pracy, w jak największym stopniu spełniając oczekiwania pracowników, co często, przez dużą konkurencję i dynamicznie zmieniające się trendy, staje się prawdziwym wyzwaniem.
Bariera 6. Brak zamówień – 40%
Potencjalną barierę rozwoju może stanowić również sam brak zamówień. Na ten problem zwraca uwagę 40% badanych. Choć Polska zajmuje stosunkowo niską, bo dziewiętnastą pozycję wśród krajów biorących udział w badaniu, to dla polskich przedsiębiorców nie są to obce trudności.
Sam brak zamówień w wielu przypadkach łączy się z wysoką dynamiką rynków międzynarodowych, zmieniającymi się trendami konsumpcyjnymi, a także polityczno-gospodarczą niepewnością. Grant Thornton wskazuje, że przewidywane ożywienie inwestycji i wzrost PKB na rok 2024 powinny pomóc rodzimym przedsiębiorcom w pozyskiwaniu większej liczby zamówień. To dobry sygnał.
Bariera 7. Dostęp do finansowania – 28%
Chociaż dostęp do finansowania postrzegany jest jako jedna z najmniej dokuczliwych barier rozwoju, to nadal komplikacje w tym obszarze dotyczą 28% badanych firm. Dodatkowo, pod kątem dostępności do świeżych środków pieniężnych, Polska wypada poniżej średniej globalnej (39%) i średniej europejskiej (35%), a to oczywiście dobrze świadczy o naszym lokalnym rynku kapitałowym. W końcu polscy przedsiębiorcy mogą korzystać z rozmaitych instrumentów finansowych.
Do dyspozycji mają oni bowiem nie tylko kredyty i pożyczki bankowe, ale również instrumenty inwestycyjne. Tu na szczególną uwagę zasługuje między innymi Polski Fundusz Rozwoju oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, które inwestują w fundusze venture capital, a także przekazują granty na rozwój innowacyjnych firm technologicznych.
Co jeszcze powstrzymuje rozwój firmy?
W 2023 roku podobne badanie zostało przeprowadzone przez polski Związek Przedsiębiorców i Pracodawców na próbie 534 respondentów z sektora MŚP. Wskazane w jego opracowaniu wyniki częściowo pokrywają się z barierami rozwoju omówionymi przez Grant Thornton. Można więc stwierdzić, że badanie zrealizowane przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców także potwierdziło fakt, iż wysokie koszty pracy stanowią wyzwanie dla właścicieli polskich firm. Ponad 60% respondentów wyróżniło ten problem jako główną przyczynę ograniczonego zatrudniania. Przedsiębiorcy wyrazili też swoje obawy na temat niskich zysków i ryzyka utraty kapitału. Ich zmartwieniem okazał się również możliwy spadek popytu na oferowane usługi i produkty. To wszystko hamuje chęć zatrudniania w firmach.
Równoległe badanie ZPP wniosło również coś nowego, wskazując także na czynniki, które nie wystąpiły w ankiecie przeprowadzonej przez Grant Thornton. Do grupy tej można zaliczyć na przykład wysokie podatki i niestabilność przepisów prawa. Co więcej, bariera ta była w 2019 roku problemem dla 36% ankietowanych. W 2023 roku sytuacja się pogorszyła i stała się uciążliwa dla aż 51% badanych. Dane te podkreśliły niekorzystny dla przedsiębiorców wymiar polskiego systemu prawno-podatkowego.
Wspominane już wcześniej ryzyko utraty kapitału oraz obawy związane ze spadkiem popytu na oferowane usługi i produkty wpływają nie tylko na samo zatrudnienie, ale w wielu przypadkach stają się także realną przeszkodą w inwestowaniu. Tego rodzaju trudności są istotnym aspektem dla 46% badanych przedsiębiorców z sektora MŚP.
51% polskich właścicieli firm definiuje główną barierę utrudniającą, lub wręcz uniemożliwiającą, założenie własnego biznesu jako brak wolnych środków na start oraz niechęć do ponoszenia ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Równolegle spada tendencja do deklarowania nieposiadania pomysłu na biznes jako głównej przeszkody, co może świadczyć o rosnącej kreatywności Polaków.
Bariery rozwoju – jak je pokonać?
Na tym etapie pojawia się pytanie, czy polscy przedsiębiorcy mogą podjąć jakieś działania, by skutecznie radzić sobie z przedstawionymi barierami rozwoju? Owszem. Dr Marcin Mrowiec, główny ekonomista w firmie Grant Thornton, podkreślił, że odpowiedzią na wspomniane wyzwania mogą być: zwiększenie efektu skali poprzez inwestycje w automatyzację i robotyzację, ekspansja na rynki zagraniczne i konsolidacja wokół mniejszych graczy, czyli akwizycja innych podmiotów.
Jak jednak wygląda to w praktyce?
- Inwestycje w automatyzację i robotyzację
- Ekspansja na rynki zagraniczne
- Konsolidacja i przejęcia
Technologie takie jak robotyka, sztuczna inteligencja czy Internet rzeczy (IoT) kreują odpowiednie warunki do skutecznego zwiększenia wydajności i precyzji w produkcji, redukując jednocześnie koszty operacyjne. Dobrym przykładem jest wdrożenie automatycznych linii montażowych w przemyśle produkcyjnym, które nie tylko przyspieszają tempo produkcji, ale także minimalizują błędy.
Dywersyfikacja geograficzna minimalizuje ryzyko wynikające z występowania różnego rodzaju wahań gospodarczych i politycznych na rynku krajowym. Otwarcie nowych rynków zagranicznych zwiększa potencjał sprzedaży. Dodatkowo taka strategia umożliwia dostęp do nowych technologii, partnerstw strategicznych oraz różnorodnych źródeł finansowania. Przykładem może być rozwój eksportu usług IT polskich firm na rynki europejskie, gdzie Polska postrzegana jest jako kraj, który „produkuje” zdolnych programistów.
Przejęcia mniejszych graczy pomagają w osiągnięciu efektu skali, równolegle zwiększając sam udział firmy w rynku. W efekcie można też liczyć na znaczną dywersyfikację portfela produktowego lub usługowego. Takie działanie ułatwiają budowanie silniejszej pozycji rynkowej, umiejętnie wykorzystując dostęp do nowych kompetencji.
Dążąc do osłabienia występujących współcześnie barier rozwoju, warto jeszcze raz przyjrzeć się opracowanemu przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców raportowi. Wskazuje on na siłę kluczowego w tej walce elementu – dostępowi do finansowania na start. Dane pokazują, że aż 55% przedsiębiorców uznało bezzwrotną pomoc finansową ze strony państwa za najbardziej atrakcyjny bodziec motywujący do uruchamiania własnych firm. Pokazuje to niezwykle istotną rolę takiego wsparcia, szczególnie na początku działalności, kiedy koszty początkowe są wysokie, a przychody z działalności mogą pojawić się dopiero z czasem.
Dla wielu przedsiębiorców pomocy okazuje się także wydłużony okres preferencyjnej składki ZUS, który zdobył aprobatę 54% respondentów. Licznie występujące na polskim rynku mikroprzedsiębiorstwa wykazały jeszcze większe zainteresowanie tym benefitem, co potwierdziło 60% badanych. Dłuższy okres bez wysokiego ZUS-u oznacza spokój.
A skoro o spokoju i emocjach mowa, to na koniec warto omówić jeszcze jedną kwestię, mianowicie nastroje wśród badanych. Pomimo lekkiego spadku entuzjazmu dotyczącego możliwości uzyskania bezzwrotnej pomocy finansowej w porównaniu do lat poprzednich, polscy przedsiębiorcy wciąż z nadzieją wypatrują preferencyjnych składek ZUS.
Jeśli podobają Ci się treści, które tworzymy, sprawdź również: Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, YouTube, Pinterest,TikTok.
Autor: Szymon Adamiak
Pasjonat marketingu i przedsiębiorczości, który od lat zagłębia się w fascynującym świecie strategii biznesowych i kreatywnego marketingu. Zawodowo zajmuje się tworzeniem treści, które inspirują, edukują i pomagają przedsiębiorcom osiągnąć sukces. Posiada doświadczenie w branży marketingowej, zdobyte podczas pracy zarówno w agencjach marketingowych, jak i w środowisku startupów.
