Być liderem: Efekt Hawthorne w zarządzaniu

Zarządzanie zespołem ludzkim wymaga wielu umiejętności, jednak jedną z najważniejszych jest umiejętność obserwacji ludzi i nawiązania z nimi więzi.

Najważniejszym czynnikiem organizacji są ludzie, a ich motywacja zależy od wielu zmiennych, jednak bezsprzecznie zmotywowany pracownik to wydajny pracownik. Jak więc poprawić wydajność pracowników? Jak lider w dzisiejszej organizacji może wykorzystać efekt Hawthorne i co oznacza to pojęcie?

Badania Hawthorne

Pierwotne badania Hawthorne były serią testów, które finalnie miały doprowadzić do poprawy wydajności pracowników i optymalizacji produkcji w zakładzie Western Electric w Illinois w pobliżu Chicago. Badania te rozpoczęły się około 1924 roku, a zakończyły 5 lat później.

Jednym z głównych założeń tych badań było zbadanie zmiennych warunków na wpływ wydajności pracowników, głównie oświetlenia. Firma chciała sprawdzić czy zmniejszenie lub zwiększenie natężenia światła przy stanowisku pracowniczym będzie miało wpływ na poprawę wydajności danego pracownika. Choć był to trzon badań, to oświetlenie nie było jedyną zmienną, jaką sprawdzano. Przetestowano również takie zmienne jak przerwy w pracy, długość dnia pracy czy motywację płacową. W skład badań wchodziły także rozmowy z pracownikami, podczas których mogli oni swobodnie wypowiedzieć się na temat swoich obaw czy skarg związanych z pracą.

Wyniki tych badań były dość zaskakujące. Okazało się bowiem, że produktywność rosła wraz z jakąkolwiek zmianą warunków, niezależnie od tego czy oznaczała ona poprawę czy też pogorszenie warunków pracy dla danego pracownika. Może wydawać się to irracjonalne, jednak produktywność wzrosła nawet wtedy, kiedy zredukowano oświetlenie stanowiska do świec, a także wtedy kiedy pracownicy nie mieli żadnej przerwy w pracy.

Specjaliści interpretując wyniki badań zauważyli ciekawą zależność. W momencie, kiedy zainteresowanie skupiało się na danym pracowniku, jego produktywność rosła, natomiast spadała zaraz po zakończeniu badania. Według tej interpretacji niezależna ona była od czynników zewnętrznych takich jak zmiana natężenia oświetlenia, a od zainteresowania i bezpośredniej uwagi badaczy i przełożonych skupionej na danym pracowniku w momencie badania.

Przeprowadzone w tamtym czasie testy były swego rodzaju przełomem. Chodzi przede wszystkim o założenia i podejście do samego pracownika. Badacze podczas analizy otrzymanych danych zauważyli, że czynniki społeczno-psychologiczne mają ogromny wpływ na pracowników i często są dla nich bardziej istotne niż motywacje płacowe. To badanie stało się przełomem w podejściu do pracownika jako człowieka i spowodowało, że w czasie ustalania strategii zarządzania stawiano to jako istotny element.

Efekt Hawthorne

Termi “efekt Hawthorne” został wymyślony przez Henry’ego A. Landsberga, który w 1958 roku przeprowadził analizę wyników wcześniej przeprowadzonych testów na pracownikach firmy Hawthorne. Jego obserwacje sprowadzały się do stwierdzenia, że tymczasowa poprawa wydajności pracowników wynika z bycia obserwowanym podczas pracy.

Czy efekt Hawthorne’a jest prawdziwy?

Termin ten jest powszechnie znany i powielany w wielu książkach branżowych. Co więcej, uczą o nim w szkołach biznesu i na kursach zarządzania czy socjologicznych. W pierwszym odczuciu sformułowanie to wydaje się trafne i sensowne, także w dzisiejszych realiach. Załóżmy, że menadżer ogłasza konkurs na pracownika tygodnia, a także zapowiada, że w tym czasie będzie baczniej przyglądał się pracownikom w czasie ich pracy. To jasne, że w tym czasie efektywność pracowników wzrośnie, ich zainteresowanie swoimi zadaniami także. Może się okazać, że więcej osób będzie wykonywać także dodatkowe obowiązki i chętnie zostanie po pracy. Ich wydajność zapewne spadnie zaraz po tym, jak konkurs zostanie rozstrzygnięty. Patrząc na efekt Hawthorne z tej perspektywy, wydaje się, że jego założenia są całkowicie słuszne i mają sens.

Jednak w ostatnich badaniach naukowych zaczęto kwestionować ważność i autentyczność przeprowadzonych w tamtym okresie testów, co oznacza, że podstawy założenia efektu Hawthorne mogły być nieprawdziwe. Jako główny błąd założenia podaje się to, że całe badanie skupiało się na jednej grupie złożonej z pięciu kobiet. Na potrzeby tego badania zostały one przeniesione z głośnego wspólnego pomieszczenia do indywidualnego pokoju, w którym panowały lepsze warunki i było zdecydowanie ciszej. Podczas badania miały one także dostęp do superwizora, który pomagał, był przyjazny i tolerancyjny, czyli był zupełnym przeciwieństwem brygadzisty z pokoju wspólnego. Praca w tym pokoju wiązała się także z lepszym wynagrodzeniem, które zapewne także miało wpływ na poprawę wydajności pracy.

Jest to temat, który wciąż poddawany jest badaniom i analizom, a badacze otrzymują dość rozbieżne wyniki, które nie mogą ani w pełni potwierdzić, ani wykluczyć tej teorii. Można więc przyjąć, że efekt Hawthorna rzeczywiście występuje, jednak nie zawsze i nie w każdych okolicznościach. Można jednak wyodrębnić elementy, które są charakterystyczne i należą do nich:

• Świadomość bycia obserwowanym
• Nowatorskie sytuacje odbiegające od rutyny
• Zmiany przeprowadzane podczas badania
• Poprawa relacji i większa uwaga dla pracowników

Te okoliczności z całą pewnością mają wpływ na wyniki otrzymanych badań i na samo zachowanie pracowników podczas ich przeprowadzania.

To czy efekt Hawthorna jest prawdziwy czy też nie wciąż jest tematem dyskusji. Badacze uważają, że zjawisko takie rzeczywiście może występować, ale wciąż nie ustalono na czym ono dokładnie polega, a także nie wiadomo do końca dlaczego występuje i jaki ma ostateczny wpływ na pracowników.

Choć temat wciąż pozostaje otwarty, to z całą pewnością pozytywną zmianą jaką przyniósł jest skupienie się na pracowniku i dostrzeżenie tego, że aspekt psychologiczno-społeczny jest niezwykle ważny. Z każdego założenia da się wyciągnąć coś, co będzie miało istotny wpływ na zarządzanie organizacją.

Jak lider może wykorzystać efekt Hawthorna w dzisiejszej organizacji?

Poinformowanie pracowników, że są nadzorowani czy obserwowani na dłuższą metę nie przyniesie oczekiwanych rezultatów i z całą pewnością nie zwiększy ich długofalowej wydajności. Oczywiście, wszystko zależy od jednostki – u jednych może wywołać bunt i sprawić, że będą się izolować, a u drugich wywołać większe poczucie odpowiedzialności i zmotywować ich do bardziej wydajnej pracy.

Istnieją jednak lepsze sposoby na wykorzystanie podstaw założenia efektu Hawthorna i przełożenie ich na dzisiejsze okoliczności zarządzania organizacją.

Słuchaj swoich pracowników

Analiza przeprowadzonych badań wskazała jednoznacznie, że produktywność pracowników wzrastała wtedy, kiedy czuli oni, że są wysłuchani. Kierowanie zespołem polega nie tylko na wdrażaniu swojego planu, ale także na słuchaniu tego, co mają do powiedzenia członkowie zespołu. Często wysłuchanie ich to nie tylko kwestia podniesienia ich poczucia ważności, ale także możliwość uzyskania innego punktu widzenia i zyskania ciekawych pomysłów na rozwój.

W dzisiejszych czasach pracownicy kierują się nie tylko czynnikami ekonomicznymi, ale także emocjonalnymi, a przyjaźnie nastawione kierownictwo, które skłonne jest do wysłuchania i pozytywnego motywowania pracowników jest jednym z kluczowych elementów, który ma wpływ na zadowolenie z pracy, a co za tym idzie zwiększenie wydajności.

Obserwuj z wyczuciem

Tutaj konieczne jest znalezienie balansu pomiędzy monitorowaniem, a rzeczywistą obserwacją. Pracownicy nienawidzą patrzenia im na ręce przez cały dzień pracy i stałego nadzoru, jednak z drugiej strony nie podoba im się, kiedy kierownictwo zupełnie nie zwraca na nich uwagi i nie nadzoruje ich pracy. Wtedy mają poczucie, że ich praca nie ma żadnego sensu, a ich motywacja do działania spada. Konieczne jest więc znalezienie odpowiedniego balansu pomiędzy tymi dwoma skrajnościami.

W obserwacji pracowników (bez jednoczesnego wywoływania na nich presji) pomoże Ci narzędzie Firmbee. System rozbudowany jest o wiele przydatnych funkcji, takich jak:

• tablice kanban – możesz zaplanować realizację projektu, rozdzielić zadania swoim pracownikom i śledzić na bieżąco postępy prac,
• logowanie czasu i timesheet – każdy członek może logować czas jaki poświęcił na wykonanie danego zadania, a następnie Ty, jako lider możesz śledzić te wyniki w timesheet i reagować, jeśli zauważysz nagle odstępstwa,
• check-ins – ta funkcja automatycznego zadawania powtarzalnych pytań, pozwala Ci uzyskać od pracowników bieżący feedback, zapoznać się z ich spostrzeżeniami i problemami oraz utwierdzić ich w przekonaniu, że ich zdanie jest dla Ciebie ważne.

Wypróbuj Firmbee w swojej organizacji za darmo”> i poznaj w pełni możliwości tego systemu.

Zwróć uwagę na środowisko i relacje społeczne

Eksperyment przeprowadzony pierwotnie pokazał, że dobór grupy ma ogromne znaczenie. Panie, które pracowały w niewielkim pokoju w lepszych warunkach, nawiązały przyjazne stosunki i wspólną więź, co także miało wpływ na poprawę wydajności. Atmosfera to coś, co ma ogromne znaczenie podczas pracy, a często o tym zapominamy. Lider powinien więc obserwować swoich pracowników i umiejętnie dobierać ich w zespoły tak, aby pracownicy pozytywnie na siebie nawzajem wpływali.

Aby jako lider wpłynąć na poprawę produktywności, zadbaj o odpowiednią komunikację w zespole. Spraw, aby każdy miał poczucie, że może swobodnie wyrazić swoją opinię czy pogląd, a także zadbaj o to, aby nie dochodziło do spięć pomiędzy pracownikami.

Pozbądź się monotonii

Jednym z elementów, który dostrzegli badacze jako mający wpływ na wyniki ówczesnego badania, był element innowacyjności. Wykonywanie powtarzalnych zadań może z czasem powodować uczucie znudzenia, co przekłada się na zmniejszenie poczucia sensu, a co za tym idzie także produktywności. Jako lider musisz zadbać o to, aby każdy pracownik czuł, że jego praca ma sens. Nawet jeśli zmiana samych obowiązków nie jest możliwa, możesz zadbać o to, aby pozostałe elementy dodawały nieco dynamiki. Jednym z ciekawych pomysłów jest wprowadzenie warsztatów, szkoleń czy innych zajęć kreatywnych, nawet typowo rozrywkowych.

Określ jasne ścieżki rozwoju

To, co ma wpływ na motywację pracowników nie zawsze związane jest jedynie z poprawą płacy czy też relacjami międzyludzkimi. Niektórych pracowników motywuje najbardziej możliwość dalszego rozwoju i zdobywanie kolejnych szczebli kariery. Dotyczy to szczególnie tych, którzy osiągnęli już jakiś poziom i są uznawani za talenty w firmie. Utrzymanie takich osób może być trudne, jeśli nie dostrzegą oni potencjału na dalszy rozwój. Dlatego dobrym sposobem jest wprowadzenia planów zawodowych, które jasno określałyby kolejne kroki rozwoju danego pracownika w firmie.

Efekt Hawthorne – podsumowanie

Inteligentna obserwacja, a może lepiej byłoby powiedzieć nadzór czy monitorowanie, to tylko jeden z elementów, który ma wpływ na poprawę wydajności pracowników. Istotne jest, aby lider był częścią zespołu, był blisko z pracownikami, tak aby czuli się oni zaopiekowani. Ważne są także relacje międzyludzkie w zespole, ale ostateczny wpływ na produktywność mają także inne czynniki.

Jeśli podobają Ci się treści, które tworzymy, sprawdź również: Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, YouTube, Pinterest,TikTok.