Arbitraż pracowniczy – czym jest?

Spory pracownicze są nieodłączną częścią funkcjonowania każdej organizacji. Większość przedsiębiorców zatrudniających pracowników prędzej, czy później musi się zmierzyć z problemem związanym z oskarżeniem przez byłego lub obecnego pracownika. Spory te mają wymiar nie tylko ekonomiczny, ale również społeczny.

Wymiar ekonomiczny dotyczy roszczenia finansowego lub konieczności przywrócenia pracownika do pracy, natomiast aspekt społeczny jego sytuacji rodzinnej i materialnej. Dlatego istotną rolę w tej kryzysowej sytuacji odgrywa czas i szybkie zakończenie sporu. Alternatywą dla postępowań sądowych są metody polubownego rozwiązania konfliktu, jak arbitraż pracowniczy, które mogą zakończyć się nie tylko szybko, ale również w sposób satysfakcjonujący dla obu stron.

Arbitraż pracowniczy – omówione zagadnienia

1. Alternatywne sposoby rozwiązywania sporów
2. Sąd polubowny – arbitraż
3. Zalety arbitrażu
4. Postępowanie przed sądem arbitrażowym
5. Podsumowanie

Alternatywne sposoby rozwiązywania sporów

W celu zrozumienia czym jest postępowanie arbitrażowe w rozwiązywaniu sporów pracowniczych warto wspomnieć, że do najbardziej popularnych technik w ramach alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów poza arbitrażem należą jeszcze mediacje i negocjacje.

Mediacje jest to dobrowolny i poufny proces rozwiązania sporu przy uczestnictwie osoby neutralnej, czyli mediatora. Mediacje nie mają na celu ustalenia racji którejś ze stron, ale zaproponowanie satysfakcjonującego rozwiązania, opartego na zasadzie dobrowolności. Meritum mediacji jest próba samodzielnego wypracowania porozumienia (najczęściej w formie ugody) przez pracodawcę i pracownika, przy udziale obiektywnego mediatora, który prowadzi i koordynuje rozmowy oraz zapewnia przestrzeń wypowiedzi dla obu stron.

Negocjacje mają na celu zawarcie oznaczonej umowy, porozumienia bądź ugody w wyniku osiągniętego kompromisu. Negocjacje należy prowadzić w dobrej wierze i zgodnie z dobrymi obyczajami. W przypadku wystąpienia zauważalnych utrudnień na drodze osiągnięcia porozumienia warto skorzystać z innych metod polubownego rozwiązywania sporów, np. arbitrażu.

Sąd polubowny – arbitraż

Arbitraż nazywany sądem polubownym jest metodą rozwiązywania sporów, która znajduje się w połowie drogi pomiędzy alternatywnymi technikami, a tradycyjnym sporem sądowym. To co odróżnia arbitraż od polubownego rozwiązania sporu jest to, że osoba trzecia, czyli arbiter rozstrzyga konflikt i jego ustalenia są wiążące dla obu stron . W przypadku mediacji, czy negocjacji same strony dążą do porozumienia i wypracowują wspólne rozwiązanie.

W praktyce spotykamy się z dwoma rodzajami arbitrażu: ad hoc (powoływanym w razie potrzeby) i instytucjonalnym będącym stałym sądem polubownym.

• Ad hoc– strony same ustalają zasady postępowania oraz nim zarządzają, zasady ustalane są dobrowolnie, brak regulaminu, możliwość zorganizowania sądu polubownego przy zakładzie pracy.
• Instytucjonalny– stały sąd polubowny, oparty na regulaminie, liście rekomendowanych arbitrów i stałych procedurach.

Zalety arbitrażu

Arbitraż z całą pewnością jest szybszą, tańszą i mniej stresującą techniką rozwiązywania sporów pracowniczych od postępowań sądowych. Do najważniejszych zalet związanych z arbitrażem należy zaliczyć:

• Dobrowolność – wszczęcie i kontynuowanie postępowania na każdym jego etapie uzależnione jest od dobrej woli stron konfliktu.
• Poufność– w trakcie postępowania obowiązuje tajemnica informacji i przedstawionych propozycji.
• Szybkość – porozumienie jest już możliwe do osiągnięcia na pierwszym spotkaniu.
• Brak formalnych i sztywnych procedur,które są domeną rozpraw sądowych, gdzie strony muszą się podporządkować sędziemu i regulaminom.
• Kontrola – uczestnicy sporu w trakcie trwania procesu mają pełny dostęp do dokumentacji i w pełni mogą czuwać nad jego przebiegiem.
• Mniejsze koszty,które są zazwyczaj niższe od kosztów sądowych.

Biorąc pod uwagę, że w arbitrażu brak jest stałych reguł kierowanych przepisami prawa i orzecznictwem to konsekwencją jest rozwiązywanie sporów opartych na poczuciu sprawiedliwości i uczciwości.

Postępowanie przed sądem arbitrażowym

Jeżeli strony sporu podejmą wspólną decyzję o jego rozwiązaniu przez sąd polubowny to muszą zawrzeć umowę pisemną o arbitraż nazywaną zapisem na sąd polubowny. Strony powinny dojść do porozumienia w sprawie składu sędziowskiego. W przypadku, gdy jest to niemożliwe to stały sąd polubowny działa zgodnie z określonymi procedurami. Jednak najkorzystniejsza jest sytuacja, gdy pracodawca i pracownik wybiorą po jednym swoim arbitrze, a trzeci – bezstronny przewodniczący zespołu jest wybrany przez nich wspólnie. Zagwarantuje to profesjonalizm i bezstronność wydanego orzeczenia.

Istotą arbitrażu jest to, że to strony decydują o tym jak ma przebiegać postępowanie. W przypadku procedury opartej na regulaminie nic nie stoi na przeszkodzie, aby za obopólną zgodą zmienić i dopasować ją do swoich potrzeb. Strony ustalają również kolejność przeprowadzenia dowodów oraz kolejność wypowiedzi i czas ich trwania. Brak jest wyraźnej hierarchii między arbitrami, a stronami tak jak jest w przypadku sądów powszechnych.

Sąd arbitrażowy po przeprowadzeniu postępowania na ustalonych wcześniej zasadach wydaje wyrok. Wyrok wydany jest na podstawie zebranych dowodów i w oparciu o przepisy prawa. Możliwe jest jednak wcześniejsze ustalenie, że wyrok ma być wydany wyłącznie w oparciu o umowę oraz zasady słuszności. Wyrok sądu polubownego, aby był w pełni skuteczny powinien być zatwierdzony przez sąd państwowy na wniosek z każdej ze stron. Z chwilą jego uznania ma taką samą moc, jak wyrok sądu powszechnego i jest w pełni wiążący dla obu stron i innych sądów.

Podsumowanie

Alternatywne metody rozwiązywania sporów były znane i wykorzystywane już od dawna i posiadają długoletnią tradycję. Arbitraż od wieków funkcjonował w wielu porządkach prawnych. Początki polubownego rozwiązywania sporów pojawiły się już w prawie rzymskim. Samo słowo wywodzi się z języka łacińskiego od arbitrare oznaczającego sądzić. Natomiast współcześnie promocja polubownych metod rozwiązywania konfliktów, w tym również pracowniczych rozwinęła się w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, szczególnie w krajach anglosaskich. I do chwili obecnej jest chętnie wybieraną formą osiągnięcia porozumienia w sprawach pracowniczych.

Sprawdź również: Jak minimalizować presenteeism w miejscach pracy?

Jeśli podobają Ci się treści, które tworzymy, sprawdź również: Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram, YouTube, Pinterest.